Amber en olieverf

Amber en olieverf – Schilderstechnieken

posted by Rineke de Jong, 20-3-2016

Dit interessante artikel kwam ik op mijn speurtocht naar kennis tegen. Het is geschreven door Amandine Gilles.

Omdat ik zeer geïnteresseerd ben in oude technieken heb ik het voor u uit het Frans vertaald. In niet één boek ben ik dit tegen gekomen. Ik hoop hiermee weer iets toe te voegen aan de kennis over de schilderkunst.

Amber, ook wel barnsteen genoemd.

Amber is een fossiele hars, hard en transparant, variërend van licht geel tot oranje-rood. Het heeft veel toepassingsvormen. Maar wist u dat amber ook wordt gebruikt voor het schilderen met olieverf?

amber

Jacques Blockx vertelt “in zijn Compendium à l’Usage Des Artistes Peintres” dat opgelost amber (de zogenaamde oranje) mengbaar is met oliën en essences. Het geeft een zuiver product, vet, elastisch, glanzend, verandert niet van kleur, craqueleert niet en de droging is langzaam en gestaag. Het is daarom ideaal voor een uitstekende bescherming van het schilderij. “Door zijn reflecterend vermogen, geeft opgelost amber aan olieverfkleuren helderheid, transparantie, finesse en de kracht van de toon, zoals geen enkel ander materiaal kan geven.”

Het gebruik van barnsteen in olieverf

Zie hier de verschillende belangrijke punten over Amber (uit het artikel “Amber opgelost” uit Practique des Arts No. 45):

ambre dissous blockxx

Effectief en krachtig glazuur – Amber is de hars die het effect van diepgang in de hoogste mate accentueert dankzij de hoge natuurlijke transparantie en de hoge reflectiviteit. Bovendien worden de kleuren versterkt.

Het opbrengen van lagen  wordt vergemakkelijkt – Amber stolt zodra we stoppen met de bewegen of schudden, deze functie heet thixotropie. Het dient als isolatie, aangebracht over de grondlaag, hierdoor maakt amber het opbrengen van nieuwe lagen mogelijk.

Geen uitzakken van de verf of barstvorming (craqueleren) – Ongeacht het aantal lagen, heeft amber de geweldige kwaliteit om zuurstof door te laten ondanks zijn stijfheid. Met dank aan punt 2, worden de problemen veroorzaakt door een vette ondergrond en drogen voorkomen!

Duurzame bescherming – Amber omhult de pigmenten, waardoor grote bescherming en het behoud van de kleuren op de lange termijn wordt verkegen. Bovendien behoudt de stolling toch enigszins flexibiliteit waardoor barsten, vaak veroorzaakt door bewegingen van de drager, worden voorkomen.

Vernis wordt nutteloos – omdat de pigmentdeeltjes alle gevangen zitten in de hars, wordt de picturale pasta volledig beschermd en geïsoleerd.

Net zoals de perfectie niet bestaat, heeft dit bijna wonderbaarlijke product echter ook nadelen:

De prijs – De kwaliteiten van de amberkleurige vloeistof zijn zeker buitengewoon, maar de prijs is vaak een afschrikmiddel. Bewijs: ongeveer € 200 voor 50 ml …. ????. Gelukkig is een kleine hoeveelheid genoeg!

Onomkeerbaarheid – Dit vormt een echt probleem voor conservatoren. Amber is eigenlijk bestand tegen oplosmiddelen (benzine en alcohol). Echter, deze eigenschap maakt het mogelijk het de schilderij schoon te maken met water en zeep. Een groot voordeel.

Amber oplossingen van Blockx

De toepassing

Hars wordt afgescheiden door een boom en kan worden oplost in benzine, alcohol of olie, maar niet in water. Amber is zo hard dat het uiterst moeilijk oplosbaar is, de bestendigheid van de vloeibaarheid is daardoor complex zelfs met moderne methoden. In een kleine hoeveelheid (15-30%) oplosmiddelen (benzine, ether, alcohol, chloroform …) boven 300 ° C verwarmd, is het dè manier om de amber opgelost te krijgen, ik hoef u niet te zeggen dat deze operatie zeer riskant is.

Het gebruik

Oorspronkelijk amber werd gemengd met gekookte oliën bij hoge temperaturen en daarna toegepast als vernis op de geschilderde werken (ei tempera tot in de zestiende eeuw). Maar vanwege de beperking van de viscositeit en de temperatuur (het moet warm worden toegepast), werd er een nieuw type vernis uitgevonden in de negentiende eeuw. Dit is de vernis die we vandaag kennen.

De amberkleurige vloeistof wordt ook op dezelfde manier gebruikt als een schildersmedium. Het wordt oofdzakelijk gebruikt voor glaceren, vermengt het zich met olie (lijnzaad of poppy voor lichte kleuren) en wordt algemeen gebruikt in de laatste lagen.

De meesters en het materiaal

Van Eyck – Arnolfini_Portrait

Alle werken van oude meesters die amber gebruikten in hun creatie zijn bewonderenswaardig goed bewaard gebleven.

De Vlaamse Primitieven – begin van de zestiende eeuw

In die tijd schilderde men met verf op waterbasis (eitempera) en de  vernis was op oliebasis. De gebroeders Van Eyck waren de eerste die met verf op oliebasis hebben geëxperimenteerd, dat wil zeggen een mengsel van pigmenten, hars en olie. Dat is de reden waarom de uitvinding van het “olieverfschilderij” aan hen wordt toegeschreven*). Voor de eerste keer, zag men prachtig weergegeven portretten op een achtergrond in diepe kleuren.

*) in link naar de Gebroeders Van Eyck staat dat zij de olieverf niet hebben uitgevonden.

Dali – Les montres molles

Salvador Dali – 1904-1989

Volgens zijn dagboek, zou Gala, zijn vrouw en muze, hem geadviseerd hebben om amber te gebruiken in zijn schilderkunst. En dat deed Dali.

Onthoud dit … Vermeng terpentijn met amber door hard te drukken, zodat de amber goed opgelost. De hedendaagse fout is te veel amber toe te voegen. Je moet een klein zeer lang taps toelopend penseel in de vloeistof dopen. Zonder vlekken te maken op uw schilderij, want het overtollige materiaal is zeer moeilijk aan de randen weg te nemen. Terwijl u de vloeistof begrenst zoals u dat wilt.

Om de sterke onderdelen te schilderen moeten de kleuren nogal vloeibaar zijn, voor de hoofdtoetsen zelfs zeer vloeibaar… Journal d’un génie – Door Salvador Dali zelf.